پایایی یک وسیلۀ اندازه گیری عمدتاً به دقت نتایج حاصل از آن اشاره می کند. کاپلان و ساکوزوا (2001) گفته‌اند" پایایی به دقت، اعتماد پذیری، ثبات، با تکرار پذیری نتایج آزمون اشاره می‌کند" (ص 11). رابطۀ بین روایی و پایایی از این قرار است که یک آزمون باید پایا باشد تا بتواند روا باشد. اگر آزمونی در هر با اجرا بر روی تعدادی از دانش آموز نتایج مختلفی به دست بدهد آن آزمون یک آزمون پایا نخواهد بود و در واقع هیچ چیز را به درستی اندازه نخواهد گرفت، و اگر یک آزمون چیزی را به درستی اندازه‌گیری نکند هیچ اطلاع مفیدی به ما نخواهد داد. برای مثال، یک آزمون حساب برای اندازه گیری محتوا و هدفهای درس تاریخ روا (مناسب) نیست، اما این آزمون می تواند مطالب حساب را که اندازه می‌گیرد با دقت (به طور پایا) اندازه گیری کند. پس، برای اینکه یک آزمون روا باشد باید نخست پایا باشد. یعنی پایایی شرط روایی است، اما روایی برای پایایی ضروری نیست.
روشهای تعیین پایایی
روشهای تعیین پایایی متنوع‌اند و ما آنها را با استفاده از پیشنهادهای ایبل (1972)، ویرسما و جورس (1990)، و مرفی و دیویدشوفر(1994) به شرح زیر دسته بندی می‌کنیم:
روش پایایی مصححان،
روش بازآزمایی،
روش فرم‌های هم ارز،
و روشهای همسانی درونی (روش دو نیمه کردن آزمون، روش کودر- ریچاردسون، و روش ضریب القای کرانباخ).
روش دو نیمه کردن آزمون
در روش دو نیمه کردن آزمون، آزمون مورد نظر را یک بار با گروه واحدی از آزمون شوندگان اجرا می کنیم و، پس از اجرا، آن را به دو نیمه تقسیم می‌نماییم. در این روش، بهترین راه دو نیمه کردن آزمون این است که همۀ سوالهای فرد را یک آزمون به حساب آوریم، و همۀ سوالهای زوج را نیز آزمون دیگری بدانیم. ضریب همبستگی حاصل از نمرات دو نیمۀ آزمون ضریب پایایی هر یک از دو نیمه خواهد بود.
روش کورد ریچاردسون
در روش کودر-ریچاردسون نیز آزمون تنها یک بار اجرا می‌شود، اما در این روش همۀ ماده‌های آزمون تحلیل می‌شوند. کودر و ریچاردسون برای همسانی درونی آزمون و تعیین پایایی آن دو فرمول مورد استفاده قرار داده‌اند که به 20kR و 21 KR شهرت دارند.
روش ضریب الفا
سومین روش تعیین پایایی آزمون با تاکید بر همسانی درونی روش ضریب آلفا نام دارد که به آن ضریب آلفا یا ضریب آلفای کرانباخ یا حتی آلفا نیز گفته می‌شود
منبع: اندازه گیری سنجش و ارزشیابی آموزشی نوشته دکتر علی اکبر سیف